*** KRINID / KRENID --- Κρηνίδες - Κρηνἱδες: Grad u Grčkoj poznat po arheološkom lokalitetu na kome su ostaci drevnog grada Filipi. Nalazi se u periferiji Istočna Makedonija u prefekturi Kavala. Krinid predstavlja administrativno sedište opštine Filippoi južno od planine Pangeon. Nalazi se severozapadno od Kavale. Grad je očuvao svoju autonomiju sve do vremena Filipa V kada je anektiran. Usprkos relativno malog broja stanovnika, bio je važno trgovačko središte.

Možete videti i ovu tablu gde je sve lepo opisano što se tiče ovog lokaliteta. Arheolološko nalazište grada Filipi (Philippi), koje pripada najvažnijim arheološkim nalazištima iz rimskog i vizantijskog doba, predstavlja mnogo više od onoga što se danas samo može videti.

Odmah na ulasku u lokalitet - desno pre Antičkog pozorišta

*** FILIP II MAKEDONSKI (382-336. p. n. e.)

Bio je kralj Makedonije od 360. do 336. godine pre nove ere.

U podnožju Pangajske gore je osnovao grad kome je dao ime Filipi.

Grad Filippi naselio je Makedoncima.

Počeo je da eksploatiše Pangajske rudnike i da kuje zlatan novac sa svojim likom. Izgled novca - na fotografijama desno dole u ćošku.

Pre nego što se počelo sa iskopavanjem, jedini vidljivi pokazatelji bogate prošlosti stanovnika Filipa bili su stubovi bazilike B /nalazi se dole kod Foruma/ i zidovi utvrđenja sa kulama Akropolja.

Posetioci danas imaju priliku da se dive velikom broju nađenih predmeta, kao i ostataka zgrada iz antičkog, rimskog i vizantijskog doba.

Filipi pripada najvažnijim i istorijski najznamenitijim arheološkim nalazištima prefekture Kavala i Istočne Makedonije zajedno. Kako svedoče ostaci neolitskog naselja na mestu Dikili Tasch, odnosno Megalo Lithari, 2 kilometra istočno od mesta Filipi, region oko Filipa potiče već od neolitskog doba, svakako nakon završetka neolitskog doba i dalje je naseljavan.

*** ANTIČKO POZORIŠTE (4. vek p.n.e.) --- jedna od najstarijih građevina Filipa --- Ispod Akropolja nailazimo na živo svedočanstvo sjajne prošlosti Filipa. Pri tome se radi o Antičkom pozorištu, koje je sagrađeno u podnožju Akropolisa oko 356. godine pre Hrista i prema svojim merama pripada NAJVEĆIM ANTIČKIM POZORIŠTIMA svoje vrste. Pozorište koje danas vidimo /na ovoj slici/, potiče iz 3. veka nakon Hrista. Gradnja prvog pozorišta pripisuje se 4. veku p.n.e. Nakon što su Rimljani u toku vremena pozorištu dali novu svrhu, ono je u svakom slučaju moralo da bude adekvatno rekonstruisano. Umesto pozorišnih predstava, Rimljani su preferirali borbe u ringu i borbe između zveri i ljudi. Iz rimskog vremena potiču uostalom i tri reljefna prikaza boginje Nemesis, Arisa i Nike.

Ovo antičko pozorište je jedino pozorište koje je imalo lift.

Podignut na plodnom zemljištu, antički grad između tri planine, Orvilos, Symvolos, i Paggaios, prošao je kako kroz važne periode uspona, tako i kroz teška vremena.

ORHESTRA *** (grč. orchestra - igralište, plesalište) Kod starih Grka - mesto gde se igralo i pevalo; prostor između scene i gledališta gde je hor igrao i pevao (orhestra, orkestra).

Tokom leta se na sceni ovog pozorišta održavaju predstave antičkih grčkih komada.

Široka nizija obgrljuje i štiti Kapiju prema Evropi i Aziji, kako je Apian (Appian) označio grad Filipi (Philippi). APPIAN (oko 95 - oko 165) Bio je rimski istoričar. Rođen je u Aleksandriji.

*** AKROPOLJ I ZIDOVI UTVRĐENJA Ostaci zidova utvrđenja, koji se mogu videti na Akropolju i koji potiču iz vremena Filipa II, podignuti su od velikih mermernih blokova, a ojačani su u razmacima kulama utvrđenja. Ukupna dužina zidova iznosila je skoro 3,5 km. Prilikom iskopavanja nađene su tri kapije, dodatno zaštićene kulama. Pri tom se radi o: Neapolis kapiji (Kavala), Krinides kapiji i Eles kapiji. Visoko iznad na brežuljku nalazi se Akropolis antičkog grada. U sklopu Akropolisa nalazi se četvorostrana kula, izgrađena u poznovizantijskom dobu.

U rano gvozdeno doba (11. do 8. vek pre Hrista) stanovnici Megalo Lithari napustili su svoju domovinu i naselili se na zapadnom brežuljku mesta Krinides, koje su osnovali Tazirci (Thassier) pod vođstvom političara Kalistratosa (Kallistratos), koji je živeo u egzilu.

*** KALISTRAT *** /Kalistrat latinski: Callistratus/ & Kalistrat iz Epidne, atenski političar iz 4. veka p.n.e.

Filip II Makedonski zauzeo je mirnim putem grad i dao mu 356. godine p.n.e svoje ime (Philipp).

Odlika bogatstva tog grada bila je JEDINA KOVAČNICA NOVCA sa njenim zlatnim i bakrenim kovanim novcem.

Prekretnica u istoriji Filipa je 42. godina p.n.e, kada je mali zaboravljeni grad postao pozornica važnog istorijskog događaja - bitke kod Filipa, kada su se sukobile vojske Bruta i Kasija, ubica Cezarovih i vojske Oktavijana i Marka Antonija.

*** BITKA KOD FILIPA ***

Bitka kod Filipa održala se 42. pre Hrista i bila je presudna bitka tokom ratova Drugog trijumvirata, između snaga Marka Antonija i Oktavijana (Drugi trijumvirat), te Cezarovih ubica Marka Junija Bruta i Gaja Kasija Longina. Grad Filipi bio je antički grad u Makedoniji, današnjoj severnoj Grčkoj. Drugi trijumvirat objavio je ovaj građanski rat kako bi osvetio smrt Gaja Julija Cezara.

Pobeda vojski Oktavijana i Marka Antonija odlučila je o sudbini grada i zbog dolaska novih rimskih naseljenika počelo se sa podizanjem raskošnih građevina i sa gradnjom Foruma.

***** Bitka se sastojala od dva vojna okršaja na ravnici zapadno od grada Filipa.

Pobednik Oktavian poslao je zatim rimske naseljenike u Filipi i tamo im poklonio zemljište i poljoprivredne površine.

Tako se grad brzo razvio u rimsku koloniju, gde su Rimljani pored običaja i kulture uveli i svoje bogove.

U godini 49-50. p.n.e došlo je u ovom regionu Makedonije do drugog važnog istorijskog događaja od svetskog značaja.

Apostol Pavle propovedao je hrišćanstvo u gradu koji je bio raspolućen između starih tračkih religija i uzdizanja rimskih božanstava.

Битка код Филипа

N a p o m e n a :

Vratiti se na PUTEVIMA APOSTOLA PAVLA - Krštenje Svete Lidije - Φίλιπποι;

Nakon gradnje Konstantinopolja i premeštanja glavnog grada rimskog carstva u Konstantinopolj, Filipima je stalno potvrđivan njihov grčki identitet.

Grčki jezik je oživeo i javni natpisi ponovo su sastavljani na grčkom jeziku.

Apostol Pavle naišao je na takvu podršku u gradu, da su u Filipima uskoro podizane raskošne i očaravajuće bazilike i baptisterijumi /krstionice/.

BAPTISTERIJUM *** Baptisterijum ili krstionica (od grč. βαπτιστήριον) je posebna građevina izdvojena pored crkve, za krštenje koje se obavlja potapanjem u bazen sa vodom.

***

Izvan grada u istočnoj nekropoli iskopana je trobrodna bazilika iz 4 . veka.

Nakon što su Filipi u 5. veku dospeli u ruke Slovena, u 7. i 8. veku ih zaposeli Goti, u 9. veku im Bugari zadaju poslednji udarac.

Uprkos svemu, Filipi nisu nestali sa karte.

Nakon pljačkanja Turaka u 14. veku, u regionu je došlo opet do postepenog propadanja.

Stari zidovi utvrđenja grada, Akropolj, Akvadukt, Agora, kupališta, Palestra i druge javne zgrade, raskošno pozorište i bazilike sa njihovim očaravajućim mozaicima i skulpturama svedoče između ostalog o značaju Filipa u rimsko doba.

Prilikom posete arheološkog nalazišta, pogled se zadržava najpre na impozantnim kvadrovima i ostacima velike i majstorski izgrađene ranohrišćanske bazilike.

Produžimo li put od pozorišta teoretski pravo, dospećemo najpre do svetilišta egipatskih božanstava i onda do ostataka Akropolisa, koji je podignut na brežuljku, sa jasnim pogledom na tok istorije.

Put nas vodi pored ostataka bazilike A.

Ostaci Bazilike A

*** BAZILIKA A ***

U donjem delu Akropolisa i pozorišta iskopani su ostaci velike trobrodne bazilike, koja potiče sa kraja 5. veka. Od Vie Egnacie (Via Egnatia) velike stepenice vodile su gore do crkve. Odmah pored bazilike podignuta je nakon propasti mala crkva na osnovama stare cisterne, koja je kasnije pretvorena u uzvišeno mesto. Mala crkva važi prema predanju za zatvor apostola Pavla. Važan natpis, pronađen u vreme iskopavanja, deo je dijagrama Aleksandra Velikog, u kome su utvrđene granice predela Filipi.

Tačno preko puta nas, nalazi se popločana Rimska agora (Forum), koja je bila okružena hramovima, zgradama uprave i drugim javnim zgradama i dosta doprinela poboljšanju životnog kvaliteta stanovnika.

Iza foruma (možemo videti sa uzvišenja), nalaze se ostaci Palestre i očaravajuće ruine bazilike B. To se sve nalazi levo od ovog mesta.

Na istoku se mogu zapaziti ostaci kupališta, Oktogona sa njegovim baptisteriumom /krstionicom/, koji pripada ovome, kao i ostaci Biblioteke.

U zadnjem delu predela iskopina nalazi se Arheološki muzej Filipa, u kome su izloženi najvažniji iskopani predmeti.

Agora tj. Forum nesumnjivo je najvažnije mesto antičkog grada, koje je istovremeno važilo za trgovinski i upravni centar.

N a p o m e n a :

Na ovoj gore slici se lepo vidi silazak na Forum. Dakle, od ovog stepeništa desno nalazi se tabla (kažem veoma neugledna) na kojoj sam i slikala novčić koji je prikazan upravo malo niže dole.

U okviru iskopavanja pronađeno je kvadratno mesto popločano mramorom, koje je bilo okruženo najvažnijim zgradama grada.

Tako je otkrivena na osnovu jednog natpisa, koji je bio pronađen u blizini, egzistencija pravougaone zgrade suda, koja je zahvaljujući natpisu, nakon njenog potpunog uništenja, ponovo potpuno izgrađena.

Po mišljenju arheologa, kamen temeljac za plan Rimske agore, koja je izgrađena na osnovama starih zgrada iz helenskog i ranorimskog doba, položen je pod Markom Aurelijem (161-180).

*** MARKO AURELIJE ***

(rođen 26. aprila 121. godine u Rimu, umro 17. marta 180) Bio je od 161. godine do svoje smrti rimski car. Marko Aurelije bio je poslednji rimski car koji je to postao usvajanjem. On je morao posle dugotrajnog mirnog perioda u istoriji Rima da se ponovo prihvati ratova.

Kao i obično u Antici, našla se Agora tj. Forum u centru grada.

Zlatni kovani novac sa slikom Filipa II Makedonskog /zadnja strana/

Kako silazite stepenicama na Agoru /Forum/, ovi ostaci novca nalaziće se izloženi u jednoj veoma neuglednoj staklenoj vitrini sa Vaše strane desno.

Rimska agora (Forum) sastojala se od kompleksa javnih zgrada, koje su bile grupisane oko glavnog dela. Na istočnoj i zapadnoj strani Agore nalazila su se dva hrama.

U toku vremena postajali su hramovi i zgrade, koji su bili ukrašeni kamenim skulpturama i raznim detaljima, sve impozantniji.

Na južnoj strani Foruma ostali su sačuvani ostaci kompleksa zgrada sa dvorištem sa stubovima i dućanima.

Radi se o trgu, koji potiče iz istog perioda kao i Forum.

Stubovi Rimskog foruma

Stubovi Rimskog foruma, u pozadini Bazilika B

*** BAZILIKA B ***

Visoki majstorski izgrađeni stubovi sa svojim filigranim ukrasima, kojima se može diviti u predelu iskopina, činili su prvobitno deo bazilike B iz 6. veka. Ovim stubovima crkva može da zahvali i jedno od njenih kasnijih imena: naime oznaku Direkler (- 4 stuba, izvedeno iz turskog). Pri bližem posmatranju vidimo, da su pri gradnji bazilike korišćeni materijali starijih građevina tog predela. Po tipu bazilika liči na Aja Sofiju (Hagia Sophia) iz Konstantinopolja. Ranoistorijska bazilika plenila je pre svega svojom gospodstvenošću.

***

Ostaci građevina

* Εγνατια Οδος --- VELIKI RIMSKI PUT ***

Put koji je izgrađen od srane Rimljana u 2. veku pre nove ere.

- Εγνατια Οδος - Ovaj put igrao je vitalnu ulogu u nekoliko ključnih momenata u istoriji Rima.

*** Egnatia Odos * Εγνατία Οδός * Via Egnatia *

sa Bazilikom B u pozadini --- Mnogi zidovi su od mermera. Dok su stubovi u prizemlju bili napravljeni od tesalskog kamena, kapiteli stubova bili su sa svojim ukrasima u mermeru. Kada se kupola glavnog dela crkve srušila, stanovnici su zadržali narteks i sagradili pred kapijom novu apsidu. Na zidovima crkve ostavila je bugarska invazija 837. godine grčki natpis, koji pripoveda o njihovim pohodima. Ali može se i uzeti da su natpisi potekli iz drugih regiona i bili upotrebljeni za gradnju zidova crkve.

Stari zidovi utvrđenja grada, Akropolj, Akvedukt, Agora, kupališta, Palestra i druge javne zgrade, raskošno pozorište i bazilike sa njihovim očaravajućim mozaicima i skulpturama svedoče između ostalog o značaju Filipa u rimsko doba. PRVA CRKVA U GRADU je bila mala zgrada koja je verovatno služila kao kuća za molitvu i predpostavlja se da je to bila PAVLOVA BAZILIKA. Tu se i nalaze ovi mozaici na pločniku. na slici: detalj podnog mozaika iz Oktogon crkve u Filipima;

Detalj podnog mozaika iz Oktogon crkve u Filipima

Ostaci Oktogona i tu na slici levo Zatvor apostola Pavla: Na mestu Pavlove bazilike, krajem 5. veka izgrađena je osmougaona crkva - OKTOGON.

Detalj podnog mozaika iz Oktogon crkve u Filipima

Apostol Pavle je na svom drugom misionarskom putovanju bio u Filipima i tu je uspostavio prve hrišćanske zajednice u Evropi. Apostol Pavle je bio ovde zatvoren od strane Rimljana /na slici je prikazana i pećina u kojoj je bio zatvoren/.

Na 3 km od ovog arheološkog lokaliteta je i selo Lidija /opisano u prethodnom postu --- OVDE/ , gde je apostol Pavle na reci Zigaktis krstio prvu ženu hrišćanku u Evropi.

PHILIPPI - mesto gde je apostol Pavle pročitao svoju čuvenu poslanicu Filipljanima. Apostol Pavle je posetio Filipe u 2 navrata. U pismu koje je uputio Filipljanima, prikazan je njegov uticaj na stanovništvo.

*** POSLANICA FILIPLJANIMA ***

Je jedna od knjiga Novog zaveta i Biblije koju je pisao apostol Pavle oko 62. godine, dok je bio u zatočeništvu u Rimu. "Poslanica je namenjena hrišćanskoj zajednici u grčkom gradu Filipi u pokrajini Makedoniji, gde su bili najraniji hrišćani u Europi. Postajalo je veliko prijateljstvo i naklonost između tih hrišćana i apostola Pavla. Iako su bili siromašni, pokazivali su veliku spremnost na saradnju, darežljivost i zauzimanje u širenju hrišćanstva." .... "A i vi, Filipljani, znate: u početku evanđelja, kad otputovah iz Makedonije, nijedna mi se Crkva nije pridružila u pogledu izdataka i primitaka, doli vi jedini." .....

Detalj podnog mozaika iz Oktogon crkve u Filipima; Ovaj natpis datira iz 343. godine i tu se pominje episkop Porphyrios koji je tu bio prisutan te godine.