Filipi (na grčkom Φίλιπποι/ Philippoi; latinski: Philippi)
Info-tabla na samom ulazu u arheološko nalazište
UVOD
Arheološko nalazište grada Filipi (Philippi), koje pripada najvažnijim arheološkim nalazištima iz rimskog i vizantijskog doba, predstavlja mnogo više od onoga što se danas samo može videti. Pre nego što se počelo sa iskopavanjem, jedini vidljivi pokazatelji bogate prošlosti stanovnika Filipa bili su stubovi bazilike B i zidovi utvrđenja sa kulama Akropolja.
Nasuprot tome, posetioci danas imaju priliku da se dive velikom broju nađenih predmeta, kao i ostataka zgrada iz antičkog, rimskog i vizantijskog doba. Široka nizija obgrljuje i štiti Kapiju prema Evropi i Aziji, kako je Apian (Appian) označio grad Filipi (Philippi). Podignut na plodnom zemljištu, antički grad između tri planine, Orvilos, Symvolos i Paggaios, prošao je kako kroz važne periode uspona, tako i kroz teška vremena.
Nasuprot tome, posetioci danas imaju priliku da se dive velikom broju nađenih predmeta, kao i ostataka zgrada iz antičkog, rimskog i vizantijskog doba. Široka nizija obgrljuje i štiti Kapiju prema Evropi i Aziji, kako je Apian (Appian) označio grad Filipi (Philippi). Podignut na plodnom zemljištu, antički grad između tri planine, Orvilos, Symvolos i Paggaios, prošao je kako kroz važne periode uspona, tako i kroz teška vremena.
Info-tabla na samom ulazu u arheološko nalazište
Izgled agore i ostaci arheološkog nalazišta
* * *
ISTORIJSKI OSVRT
Filipi pripada najvažnijim i istorijski najznamenitijim arheološkim nalazištima prefekture Kavala i Istočne Makedonije zajedno. Kako svedoče ostaci neolitskog naselja na mestu Dikili Tasch, tzv. Megalo Lithari, dva kilometra istočno od mesta Filipi, region oko Filipa je već od neolitskog doba, svakako nakon završetka neolitskog doba i dalje naseljavan. U rano gvozdeno doba (11. do 8. vek pre Hrista) stanovnici Megalo Lithari napustili su svoju domovinu i naselili se na zapadnom brežuljku mesta Krinides, koje su osnovali Tazirci (Thassier) pod vođstvom političara Kalistratosa (Kallistratos), koji je živeo u egzilu.
Izgled arheološkog nalazišta
Filip II Makedonski zauzeo je mirnim putem grad i dao mu 356. godine p.n.e. svoje ime (Philipp). Odlika bogatstva tog grada bila je jedina kovačnica novca sa njenim zlatnim i bakarnim kovanim novcem.
Kapitel stuba sa ukrasom
Prekretnica u istoriji Filipa je 42. godina p.n.e, kada je mali zaboravljeni grad postao pozornica važnog istorijskog događaja - Bitke kod Filipa, kada su se sukobile vojske Bruta i Kasija, ubica Julija Cezara i vojske Oktavijana i Marka Antonija. Pobeda vojski Oktavijana i Marka Antonija odlučila je o sudbini grada i zbog dolaska novih rimskih naseljenika počelo se sa podizanjem raskošnih građevina i sa gradnjom Foruma. Pobednik Oktavijan poslao je zatim rimske naseljenike u Filipi i tamo im poklonio zemljište i poljoprivredne površine. Tako se grad brzo razvio u rimsku koloniju, gde su Rimljani pored običaja i kulture uveli i svoje bogove.
Karta prve bitke kod Filipa
Karta druge bitke kod Filipa
* * *
U godini 49-50. p.n.e došlo je u ovom regionu Makedonije do drugog važnog istorijskog događaja od svetskog značaja. Apostol Pavle propovedao je hrišćanstvo u gradu koji je bio raspolućen između starih tračkih religija i uzdizanja rimskih božanstava. Nakon gradnje Konstantinopolja i premeštanja glavnog grada rimskog carstva u Konstantinopolj, Filipima je stalno potvrđivan njihov grčki identitet. Grčki jezik je oživeo i javni natpisi ponovo su sastavljani na grčkom jeziku. Apostol Pavle naišao je na takvu podršku u gradu, da su u Filipima uskoro podizane raskošne i očaravajuće bazilike i baptisterije (krstionice).
Izvan grada u istočnoj nekropoli iskopana je trobrodna bazilika iz 4. veka. Nakon što su Filipi u 5. veku dospeli u ruke Slovena, u 7. i 8. veku ih zaposeli Goti, u 9. veku im Bugari zadaju poslednji udarac. Uprkos svemu, Filipi nisu nestali sa karte. Nakon pljačkanja Turaka u 14. veku, u regionu je došlo opet do postepenog propadanja.
Bakarni kovani novac iz Krinidesa
Bakarni kovani novac iz Filipa
* * * * *
ARHEOLOŠKO NALAZIŠTE PHILIPPI
Stari zidovi utvrđenja grada, Akropolj, Akvadukt, Agora, Kupališta, Palestra i druge javne zgrade, raskošno pozorište i bazilike sa njihovim očaravajućim mozaicima i skulpturama svedoče između ostalog o značaju Filipa u rimsko doba.
Nacrt arheološkog nalazišta Philippi
*****
OBILAZAK ARHEOLOŠKOG NALAZIŠTA
GRAĐEVINE-SPOMENICI
GRAĐEVINE-SPOMENICI
Zlatni kovani novac sa slikom Filipa II,
prednja i zadnja strana
Prilikom posete arheološkog nalazišta, pogled se zadržava najpre na impozantnim kvadrovima i ostacima velike i majstorski izgrađene ranohrišćanske bazilike. Produžimo li put od pozorišta teoretski pravo, dospećemo najpre do svetilišta egipatskih božanstava i onda do ostataka Akropolisa, koji je podignut na brežuljku, sa jasnim pogledom na tok istorije. Put nas vodi pored ostataka bazilike A.
Ostaci Bazilike A
Tačno preko puta nas, nalazi se popločana Rimska agora (Forum), koja je bila okružena hramovima, zgradama uprave i drugim javnim zgradama i dosta doprinela poboljšanju životnog kvaliteta stanovnika.
Forum
Iza foruma, kako možemo videti sa uzvišenja, nalaze se ostaci Palestre i očaravajuće ruine bazilike B. Na istoku se mogu zapaziti ostaci kupališta, Oktogona sa njegovim baptisteriumom (krstionicom), koji pripada ovome, kao i ostaci Biblioteke. U zadnjem delu predela iskopina nalazi se Arheološki muzej Filipa, u kome su izloženi najvažniji iskopani predmeti.
Bazilika B
****
ANTIČKO POZORIŠTE
Slika pozorišta
Antičko pozorište (4. vek p.n.e), jedna od najstarijih građevina Filipa
Lift (to je jedino antičko pozorište koje je imalo lift);
Ispod Akropolja nailazimo na živo svedočanstvo sjajne prošlosti Filipa. Pri tome se radi o Antičkom pozorištu, koje je sagrađeno u podnožju Akropolisa oko 356. godine pre Hrista i prema svojim merama pripada najvećim antičkim pozorištima svoje vrste. Pozorište koje danas vidimo, potiče iz 3. veka nakon Hrista. Gradnja prvog pozorišta pripisuje se 4. veku p.n.e. Nakon što su Rimljani u toku vremena pozorištu dali novu svrhu, ono je u svakom slučaju moralo da bude adekvatno rekonstruisano. Umesto pozorišnih predstava, Rimljani su preferirali borbe u ringu i borbe između zveri i ljudi. Iz rimskog vremena potiču uostalom i tri reljefna prikaza boginje Nemesis, Arisa i Nike.
Ostaci zidova utvrđenja, koji se mogu videti na Akropolju i koji potiču iz vremena Filipa II, podignuti su od velikih mramornih blokova, a ojačani su u razmacima kulama utvrđenja. Ukupna dužina zidova iznosila je skoro 3,5 km. Prilikom iskopavanja nađene su tri kapije, dodatno zaštićene kulama. Pri tome se radi o Neapolis kapiji (Kavala), Krinides kapiji i Eles kapiji. Visoko iznad na brežuljku nalazi se Akropolis antičkog grada. U sklopu Akropolisa nalazi se četvorostrana kula, izgrađena u poznovizantijskom dobu.
* * *
SVETILIŠTA
Između pozorišta i Akropolja nalaze se kamena svetilišta. Prema nađenim natpisima, svetilišta su bila posvećena pre svega egipatskim božanstvima, kao npr. Isis, Serapis, Horus i Harpokrates, a moguće i Telesphoros.
* * * * *
BAZILIKA A
U donjem delu Akropolisa i pozorišta iskopani su ostaci velike trobrodne bazilike, koja potiče sa kraja 5. veka. Od Vie Egnacie (Via Egnatia) velike stepenice vodile su gore do crkve.
Via Egnatia
Nacrt Bazilike A i izgled zapadnog dela ranohrišćanske crkve (5. do 6. vek posle Hrista)
Odmah pored bazilike podignuta je nakon propasti mala crkva na osnovama stare cisterne, koja je kasnije pretvorena u uzvišeno mesto. Mala crkva važi prema predanju za zatvor apostola Pavla.
Zatvor apostola Pavla
Važan natpis, pronađen u vreme iskopavanja, deo je dijagrama Aleksandra Velikog, u kome su utvrđene granice predela Filipi.
AGORA (FORUM)
Bakarni kovani novac, Rimsko doba
Agora tj. Forum nesumnjivo je najvažnije mesto antičkog grada, koje je istovremeno važilo za trgovinski i upravni centar. U okviru iskopavanja pronađeno je kvadratno mesto popločano mermerom, koje je bilo okruženo najvažnijim zgradama grada. Tako je otkrivena na osnovu jednog natpisa, koji je bio pronađen u blizini, egzistencija pravougaone zgrade suda, koja je zahvaljujući natpisu, nakon njenog potpunog uništenja, ponovo potpuno izgrađena. Prema arheolozima, kamen temeljac za plan Rimske agore, koja je izgrađena na osnovama starih zgrada iz helenskog i ranorimskog doba, položen je pod Markom Aurelijem (161-180). Kao i obično u Antici, našla se Agora tj. Forum u centru grada.
Rimska agora (Forum) sastojala se od kompleksa javnih zgrada, koje su grupisane oko glavnog dela. Na istočnoj i zapadnoj strani Agore nalazila su se dva hrama. U toku vremena postajali su hramovi i zgrade, koji su bili ukrašeni kamenim skulpturama i raznim detaljima, sve impozantniji. Na južnoj strani Foruma ostali su sačuvani ostaci kompleksa zgrada sa dvorištem sa stubovima i dućanima. Radi se o trgu, koji potiče iz istog perioda kao i Forum.
BAZILIKA B
Kapitel stuba sa filigranim ukrasima bazilike B
* * *
Visoki majstorski izgrađeni stubovi sa svojim filigranim ukrasima, kojima se može diviti u predelu iskopina, činili su prvobitno deo bazilike B iz 6. veka. Ovim stubovima crkva može da zahvali i jedno od njenih kasnijih imena: naime oznaku Direkler (- 4 stuba, izvedeno iz turskog). Pri bližem posmatranju vidimo, da su pri gradnji bazilike korišćeni materijali starijih građevina tog predela. Po tipu bazilika liči na Aja Sofiju (Hagia Sophia - Sveta Sofija) iz Konstantinopolja. Ranoistorijska bazilika plenila je pre svega svojom gospodstvenošću.
Stub rimskog foruma; u pozadini Bazilika B
Mnogi zidovi obučeni su u mermer. Dok su stubovi u prizemlju bili napravljeni od tesalskog kamena, kapiteli stubova bili su sa svojim ukrasima u mermeru. Kada se kupola glavnog dela crkve srušila, stanovnici su zadržali narteks i sagradili pred kapijom novu apsidu.
Na zidovima crkve ostavila je bugarska invazija 837. godine grčki natpis, koji pripoveda o njihovim pohodima. Ali može se i uzeti da su natpisi potekli iz drugih regiona i bili upotrebljeni za gradnju zidova crkve.
Gornji tekst je prevod ove knjige sa nemačkog jezika, a koja je kupljena na samom lokalitetu dana 14.o9.2o1o. godine i cena joj je bila 7 evra.
Za prevod veliku zahvalnost dugujem mojoj dragoj gđici Ani, profesoru nemačkog jezika i književnosti.
I umesto zaključka:
Skenirani liflet izgleda ovako:
Mapa nalazišta
*****
Evo i razglednica donetih sa izleta dana 14.o9.2o1o. godine - ovo je bio organizovani izlet sa ostrva THASSOS:
PUTEVIMA APOSTOLA PAVLA - Krštenje Svete Lidije - Φίλιπποι
Na reci Zigaktis apostol Pavle otkrio je gomilu ljudi kako se moli paganskim bogovima.
Ovo selo nalazi se 3 km od arheološkog nalazišta Filippi u Kavali.
Izlet Kavala/Filippi/Lidia podrazumeva najpre obilazak arheološkog nalazišta Filipi, pa zatim obilazak ovog sela Lidia i na kraju obilazak Kavale.
Sveta Lidija
Crkva svete Lidije podignuta je 1974. godine.
A ovo je reka na kojoj je apostol Pavle krstio prvu ženu hrišćanku - Svetu Lidiju /kod Filippa/.
Ovo je crkva koja ISKLJUČIVO i samo služi za krštenja dece iz Kavale i sa ostrva Thassos.
Evo postaviću i dva veoma dobra filma mojih dragih prijatelja Jelene i Bate, snimljenih upravo na ova 2 lokaliteta o kojima sam ja pisala - odgledajte ih dobro:
Нема коментара:
Постави коментар
Kao na dlanu